Sofokles, Eski yunan tragedya şairidir. Yapıtlarında bireyin ancak acı çekerek belirli bir bilince erişebileceğini işlemiş ve tragedya türünü çok iyi bir biçimde geliştirmiştir. Edebi kişiliği diğer yazarlara göre farklıdır. Şimdi hayatını ve edebi kişiliğini daha yakından inceleyelim.
Hayatı (İÖ 406 İÖ 496)
Atina yakınlarında Kolonos köyünde orta sınıf varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Yakışıklı bir genç olmuş ve müzik ve spor dallarında başarılar kazanmaya başlamıştı. Atinalıların Perslere karşı kazandığı deniz zaferinden sonra yapılacak törene lider olarak seçildi.
Tragedya alanında ki ilk ödülünü ise İÖ 468’de daha yirmi sekiz yaşındayken bir yarışmada Aiskhylos’u mağlup ederek kazandı. Bundan sonra ise yirmiye yakın ödül kazandığı kabul edilmektedir. Hayatı boyunca yüksek kamu görevlerinde bulunmuştur. Her zaman göz önünde olmuş saygın bir kişiliktir. İÖ 442’de Atina devletine bağlı devletlerin ödediği vergileri toplamak için kurulan ve devlet hazinesini yönetmek için seçilen üç kişiden biri olmuştur.
Bir kaç kez ordu komutanlığı ve yüksek devlet yöneticiliği görevini birleştirerek oluşturulan ‘strategos’ görevini icra etmiştir. Yüksek devlet memurluk görevlerinin yanı sıra sağlık tanrısı mabedinde rahiplik vazifesi de yaptığı söylenmektedir. Bazı kutsal emanetleri evinde bulundurmakla şeref kazanmış bir kişidir.
Tragedyaya Getirdiği yenilikler ve bakış açısı
Sophokles’in hayatı boyunca ürettiği eserlerinden 7 tragedya ile bir satyr oyununun belirli kısımları kalmıştır. Yazmış olduğu düşünülen yaklaşık 123 oyunun elimizde kalanlarının tümünü kırk yaşından sonra yazdıkları olduğu keşfedilmiştir. Tragedyalarında oyuncu sayısını üçe çıkarmıştır.
Bu sayede diyalog kısmını fazlalaştırarak koro kısmını daha az olmasını sağlamıştır. Oyunlar kısa zaman biriminde hızlı bir biçimde gerçekleşse de yalnızlıktan ve bunalımdan kurtulamayan, acı çeken ve acı sona hazırlıklı birey olarak tragedyalarını kurgulamıştır. Keskin ve güçlü karakteristik özelliklere sahip başoyuncu kişi veya kişileri son anda gerçekleri öğrenerek ve acı çekerek bilinçlenirler.
Eserleri ve Edebi Kişiliği
Sofokles’in elimizde kalan eserlerinden en erken yazılmış olanı Aias’tır. Aias onurunu kaybetmiştir ve ancak onurunu kendini öldürerek kazanacaktır. Bireyin kendi değerlerine sahip çıkması ve bu uğurda her bedeli ödemeye hazır olması ve ne olursa olsun asla uzlaşmaması Sofokles’in tragedya kahramanlarının en belirgin özelliklerindendir. Kral
Oidipus eserinde ise insanın zekâ ve iradesine karşı tanrı ve kader gibi insanı aciz ve güçsüz bırakan olağan üstü güçlere karşı çaresizliğini çarpıcılığını hiç kaybetmeden bir söylence çerçevesinde işlemektedir.
Klasik Yunan edebiyatının en önemli yapıtlarındandır. Kral Oidipus eski yunan tragedyalarının en yetkin örneği sayılmaktadır. Sofokles edebi kişiliğini incelemiş olduk.
Son Tragedyaları
Sofokles’in Eserlerine baktığımızda yazmış olduğu Elektra ve Philoktetes ayrıca öldükten sonra oynanan Oidipus Kolonos’ta alı tragedyaları, önceki oyunlarına göre farklı bir gelişim üzerine kuruludur. Bu tragedyalarda kahramanımıza karşı kötülük yapan kişiler ile bir savaş ve mücadele içindedir.
Bu mücadele esnasında acı çekseler de çektikleri acılara yenik düşmeden sorunlarını aşarlar. Sofokles’in tragedyaları evrensel bir dile sahiptir. Sofokles’in kahramanları asla bulundukları toplumdan ayrışmazlar. Sofokles hayatı, edebi kişiliği ve eserleri ile çok ayrı bir yer ve değere sahiptir.