Şeyhülislam Yahya Efendi Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği Kısaca

Asıl adı Zekeriyazade Yahya Efendi olan şair 1552 yılında doğmuştur. 16. Yüzyılın son yarısı ve 17. Yüzyılın ilk yarısında yaşamıştır. Bu dönemlerde Sultan I. Mustafa, Sultan IV. Murat ve Sultan İbrahim dönemlerinde “Şeyhülislam” olarak görev yapmıştır. Şeyhülislamlık görevi yapmış âlim ve aynı zamanda Türk Divan şairidir.

Babası III. Murat döneminde şeyhülislamlık yapmıştır. Babası Bayramzade Zekeriya Efendi’dir. Babasını 1592 yılında kaybetmiştir. Babasından dolayı Zekeriyazade Yahya Efendi olarak da bilinmektedir. Yahya Efendi medresede eğitim görmüştür. Medreselerde başarılı bir eğitim görerek yetiştirilmiştir. Üstün zekâsı ve çok derin bilgisi ile birlikte kısa sürede yükselmiştir. Hicri takvime göre 998 yılında Haseki Sultan Medresesine müderrislik görevi için atanmıştır. Yine hicri takvime göre 1004 yılında Halep Kadısı olarak atanınca İstanbul’dan ayrılmak zorunda kalmıştır. Daha sonrasında ise Şam, Bursa ve Edirne’de kadılık yapmıştır. Sultan I. Mustafa ikince kez sultan olunca 1622 yılında il defa şeyhülislamlık görevine atanmıştır. 1624 yılında ise bu kez IV. Murad’ın velayeti altında şeyhülislamlık görevine getirilmiştir.

Divan

IV. Murat tarafında ikinci kez şeyhülislamlık görevine atandıktan sonra 7 yıl bu görevi yapmıştır. 7 Şubat 1632 yılında Sadrazam Hafız Ahmed Paşa aleyhinde komple düzenlenmesi sonucu çıkan kargaşada binlerce kişi Topkapı Sarayına yürümüştür. Bunların arasında yeniçeri ağası ve Şeyhülislam Yahya Efendi de bulunmaktaydı. Bu kişilerin de bulunduğu 17 kişilik bir grup idam edilmesi üzerine padişaha sunuldu. Bu ayaklanma sadrazam Hafız Ahmed Paşa’nın çok feci bir şekilde öldürülmesi üzerine durmuştur. Ancak Şeyhülislam Yahya Efendi de görevinden çekilmek zorunda kalmıştır. Bundan sonra Yahya Efendi Sultan Selim civarlarında bulunan bir konağa çekilmiştir. Daha sonrasında ise Topkapı Çiftliğine gitmiştir. Daha sonrasın ise IV. Murad yeni bir ayaklanmayı büyük bir direnç ile bastırdıktan sonra onları kışkırtan devlet adamlarını da ortadan kaldırdıktan sonra üçüncü kez Yahya Efendiyi şeyhülislamlık görevine atamıştır. Bundan sonra ise ölümüne kadar bu görevde yer almıştır. Yahya Efendinin şeyhülislamlığının son yılında Cinci Hoca diye birisi ortaya çıkarak Yahya Efendinin devlet işlerinde olan etkilerini hiçe saymıştır ve onun padişah tarafından kenara atılmasına sebep olmuştur. Şeyhülislam Yahya Efendi 1644 yılında İstanbul’da hayatını kaybetmiştir.

Şeyhülislam Yahya Efendi şair olarak bilinmesine karşın çok fazla eser vermemiştir. Ancak şair olarak o çağın gerçek gazel ustalarından birisi olarak nitelendirilmektedir. Kullandığı dil çok zarif olmak ile birlikte ifadesi ince ve hayali zengin bir kişiliktir. Sanatlara çok fazla düşkün değildir. Ayrıca gazel türündeki eserlerde rubai veznini ilk kullanan şairdir. Dünya çapında da üne kavuşmuştur. Şeyhülislam Yahya Efendi, Baki’yi Nedime bağlayan çizgi olarak nitelendirilir. Yahya Efendi daha sonra gelecek olan nesiller tarafından da bahsedilecektir. Nedim ve Ziya Paşa eserlerinde belirttiği mısralarda Şeyhülislam Yahya Efendi’nin şairliğinden bahsetmişlerdir.