Erozyon Nedir? – Erozyonun Nedenleri ve Etkileri Nelerdir? Erozyon, toprağın dış kuvvetler tarafından sürüklenmesi ya da taşınması olayıdır. Bu dış kuvvetler arasında rüzgâr, sel suları önemli yere sahiptir. Kısaca toprağın aşınması olarak da tanımlanabilecek olan erozyon olayında yeryüzündeki toprağın bir yerden başka bir yere taşınması işlemi gerçekleşir. Dış kuvvetlerin etkisi ile gerçekleşen bu olayın ekosisteme büyük bir etkileri vardır.
Birçok nedene bağlı olarak gerçekleşen erozyonda insanların da önemli katkıları vardır. Ancak doğal yani kendiliğinden oluşan erozyonun çevreye ve doğaya karşı çok ciddi etkileri yoktur. Fakat insan faktörünün etkili olduğu bir erozyon olayında doğanın zarar görmesi çok daha ciddi boyutlarda gerçekleşmektedir.
Erozyonun Nedenleri Nelerdir?
Erozyon doğal olarak gerçekleşebildiği gibi insanların doğayı çok acımasızca kullanması neticesinde de meydana gelebilmektedir. Bu doğa olayının meydana gelmesindeki nedenleri oldukça detaylı şekilde incelemek gerekir. Öncelikle bu olayın dünyanın her yerinde gerçekleştiğini söylemek mümkün olmaktadır. Doğal erozyon türü genel olarak dünyanın hareketlerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Yani gece ve gündüz arasında oluşan ısı farklılıkları hem kayalarda hem de toprakta bir aşınma meydana getirmektedir. Bu da toprak üzerinde gerçekleştiğinde doğal erozyon gerçekleşir. Ancak bu durumun doğaya olumsuz bir etkisi yoktur.
Doğal olarak çıkmasında iklim kuraklığı, engeli arazi yapısı, dengesiz yağışlar oldukça etkili olmaktadır. Ancak erozyonun nedenlerinin en büyük destekçisi genel olarak insanlardır. İnsanların bitki örtüsünü tahrip etmesi ve tarım alanlarını düzensiz kullanması çok önemli birer erozyon nedeni olmaktadır. Bunun yanında düzensiz şehirleşme ve yerleşme de bu süreçte etkili olan faktörler arasındadır. Meralarda aşırı atlatma yapılması, toprağın çok fazla sürülmesi, nadas problemi çok ciddi şekilde erozyona neden olan durumlar arasındadır.
İklimin Erozyona Etkileri Nelerdir?
İklimin erozyon üzerinde çok ciddi etkileri bulunmaktadır. Hem yağış ve rüzgar rejimi hem de sıcaklık oldukça etkilidir. Ancak en etkilisi her zaman için yağıştır. Bu doğa olayında yağışın süresi ve yoğunluğu erozyonun oluşma şiddetinde önemli etkilere sahiptir. İklim etkisine bağlı olarak sıcaklık aniden yükseldiğinde ya da düşme gösterdiğinde toprakta bir gevşeme hali meydana gelir. Bu sürecin hemen ardından bir rüzgâr ya da yağış meydana gelirse gevşeyen toprak tabakası ciddi bir aşınma ve taşınma gerçekleştirir. Bu nedenle iklim ve toprak yapısının erozyona destek vermemesi için mutlaka bitki örtüsü zayıf olan alanlara ağaçlandırma yapmak gerekmektedir. İklimin erozyona etkileri sanılandan çok daha fazladır.
Jeolojik Yapının Erozyona Etkileri
Toprak yapısının erozyon üzerinde önemli bir etkisi vardır. Hem jeolojik yapı hem de toprak üzerinde bilinenden daha sıkı bir ilişki vardır. Eğer toprak yapısında gevşemeye uygun düzeyde bir yapı bulunuyorsa erozyon meydana gelmesi daha da kolaydır. Türkiye’nin de jeolojik yapısı yakından incelendiğinde toprak yapısı erozyona karşı çok da dirençli olmayan bir yapıda olduğu söylenebilmektedir.
Bitki Örtüsünün Erozyona Etkisi Nedir?
Erozyon üzerinde bitki örtüsünün çok ciddi bir etkisi vardır. Erozyonun nedenleri olarak ilk sırada gösterilen bitki örtüsü eğer çok cılız olursa toprağın rüzgâr ve yağmur karşısında aşınması daha da hızlı bir şekilde gerçekleşir. Özellikle çıplak arazilerde erozyon çok şiddetli gelişme göstermektedir. Ekilen bir bitkinin türü de bu doğa olayı üzerinde etkili olmaktadır. Bitkilerin kök salma mesafesi ne kadar yoğun ise toprağın tutunması da o kadar iyi olacaktır. Toprağı koruyan bitki türleri arasında meralar, çayırlar, arpa, ormanlar sayılabilmektedir.
Topografyanın Erozyon Üzerine Etkisi
Topografya arazilerin eğimi ve şekli ile ilgili olarak çeşitli karakteristik bilgiler sunar. Yani bu durumda erozyon üzerinde oldukça etkili olduğu söylenebilir. Eğimli olan alanlarda toprak çok daha kolay aşınma belirtileri göstermektedir. Hatta dağlık arazilerde erozyon şiddeti daha da yüksektir.
Ormanların Tahrip Edilmesinin Erozyona Etkileri
Ormanların çeşitli nedenlerle tahrip edilmesi de toprağın aşınmasında etkili olmaktadır. Orman yangınları özellikle toprak tahribatında ciddi bir sorun haline gelebiliyor. Bunda da insanların çok ciddi anlamda bir payı bulunmaktadır. Aynı zamanda ağaçların endüstriyel açıdan sürekli olarak kesilmesi ve yerine yeni ağaçlandırmalar yapılmaması da önemli bir tahribat meydana getirmektedir.
Tarım Alanlarının Yanlış Kullanılması Erozyonu Tetikler
Yıllardır tarım alanlarının oldukça yanlış bir şekilde kullanılması toprakların bakımsız hale gelmesinde son derece etkili olmuştur. Bu nedenle de devlet birtakım önlemler almak durumunda kalmıştır. Toprağa çok zarar veren anız yakımı ise yasak olup toprak üzerinde çok ciddi sorun meydana getirebilmektedir.
Erozyon Çeşitleri Nelerdir?
Yeryüzünde erozyon yalnızca rüzgârın toprağı aşındırması ile gerçekleşmiyor. Günümüzde dört farklı şekilde gerçekleşen erozyon bulunmaktadır. Erozyon çeşitleri şunlardır:
Su Erozyonu
Bu erozyon türü en fazla rastlanılan erozyonlardandır. Özellikle eğimli arazilerde bitki örtüsü zayıflamaya başlamış ise suyun da etkisi ile toprak aşınmaya başlar. Akış halinde ki su ile toprak bir yerden başka bir yere taşınmaya başlar. Bu da maddi ve manevi kayıplara neden olabilmektedir.
Çığ Erozyonu
Buz ve buzullar nedeni ile ortaya çıkan bir erozyon türüdür. Bu erozyon türü son derece tehlikeli olduğu gibi toprak üzerinde de olumsuz sonuçları bulunmaktadır.
Rüzgâr Erozyonu
Su erozyonu kadar sık görülen bir diğer erozyon türü de rüzgâra bağlı olarak gerçekleşendir. Kurak iklim bölgelerinde sıkça görülmektedir ve verimsiz toprak ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Yer Çekimi Erozyonu
Bu tip erozyon ise kitle hareketler nedeni ile ortaya çıkmaktadır.
Erozyonu Önlemek Mümkün müdür? Neler Yapılabilir?
Erozyon doğal olarak her zaman gerçekleşen bir olaydır. Doğal erozyonu önlemek pek mümkün olmasa da insan faktörüne dayalı olarak gerçekleşen erozyonu önlemek ve hızını yavaşlatmak mümkün olmaktadır. Bunun için şu yöntemlerden yararlanılabilir:
- Çıplak tüm arazileri ağaçlandırmak gerekir.
- Tarla açmak için yapılan orman yangınlarını en aza indirmek gerekir.
- Meralarda düzenli otlatılma sağlanmalıdır.
- Rüzgârın yoğun olduğu yerlerde rüzgar hızını kesecek önlemlere başvurulmalıdır.
- Eğimli arazilerde fazla işleme yapılmamalıdır.
- Eğitimli arazileri taraçalandırmaya özen gösterilmelidir.
- Akarsular daha da ıslah edilmelidir.
Bu önlemler alınmadığı takdirde çölleşmeler başlar, tarımsal ürünlerin verimi düşer. Toprağın suyu depolama kapasitesi azalır ve su kalitesi düşerek insan sağlığı daha büyük sorunlarla karşı karşıya kalır.
Önerilen yazı: Rüzgar Nedir ve Rüzgar Çeşitleri Nelerdir?